Durf en controverse om emotie voelbaar te maken: Ruth Becquart over 'Breaking the Waves’

Lars von Trier heeft een enorme drang om te experimenteren met film, wat hem tot een regisseur met lef maakt. Hij werkte met uiteenlopende genres, van horror tot musical, van melodrama tot psychodrama. Zijn films barsten van de controverse: ze zijn expliciet, soms brutaal, en gaan moeilijke onderwerpen niet uit de weg. Door zijn radicale keuzes en provocerende uitspraken wordt hij vaak gezien als een omstreden filmmaker. Samen met bevriend cineast Thomas Vinterberg richtte hij Dogma 95 op, een collectief dat met strikte regels de filmkunst wilde terugbrengen naar haar essentie. Die visie klinkt ook door in 'Breaking the Waves', de film waarmee hij internationaal doorbrak.

Volgens Becquart is 'Breaking the Waves' een echt meesterwerk. “De film is een gelaagd kunstwerk op veel niveaus,” legt ze uit. “Het verhaal is planmatig schitterend opgebouwd, visueel is het heel sterk en de acteerprestaties zijn ontroerend en raken me diep.” De film verdeelt het publiek, en juist dat maakt het volgens haar zo interessant. “Kunstwerken mogen schuren. Als ik samen met mijn man ga kijken en we hebben erna totaal verschillende meningen, dan praten we nog uren door. Dat betekent dat het verhaal iets met je doet – en dat is boeiend.”

'Breaking the Waves' vertelt het verhaal van Bess, een jong meisje dat trouwt met een man die werkt op een boorplatform. Hij is vaak lange periodes weg, wat Bess nauwelijks verdraagt. Ze is intens gelovig en wanneer haar man iets overkomt, voelt zij zich verantwoordelijk. Ruth beschrijft de film als een martelaarsverhaal waarin de vier grote existentiële thema’s samenkomen: liefde, seksualiteit, autonomie en religie. Vooral het thema seksualiteit krijgt een centrale, kwetsbare en tegelijk mooie plaats. “De perfecte manier om seksualiteit te ontdekken is met humor en speelsheid. Het is hier prachtig in beeld gebracht, zo mooi en verregaand. Ik voel er bovendien ook veel veiligheid in,” aldus Becquart. Von Trier vroeg veel van zijn acteurs, maar wilde niets verdoezelen. “Seksualiteit wordt intiem en kwetsbaar neergezet. Je ziet dat Emily Watson zich veilig voelde, waardoor ze zich als een spelend kind overgaf aan het verhaal.”

Wat Ruth fascineert, is de manier waarop von Trier goedheid en generositeit verkent. “Hij is een omstreden figuur die geboeid is door mensen en het leven. In zijn films gaat hij op zoek naar het goede, terwijl hij dat in zijn privéleven zelf niet lijkt te vinden. Die paradox is intrigerend.” Toch blijkt de wereld van 'Breaking the Waves' niet klaar om generositeit als iets positiefs te zien. “Het wordt afgedaan als naïef of dom, alsof iemand ‘een vijs kwijt is’.”

Tegenover dat goede staat het kwade, onder meer vertolkt door de onlangs overleden Udo Kier. “Het kwade is slim gefilmd en wordt gespeeld met veel respect voor de situatie. Je voelt dat het martelaarschap van Bess onafwendbaar is. Je huilt je te pletter aan het einde van de film, en toch heb je er vrede mee, want het martelaarspersonage heeft haar weg afgelegd.”

Hoewel von Trier vaak beschuldigd wordt van misogynie, ziet Ruth dat anders. “Ik denk dat hij eerder op zoek gaat naar de lijdende mens, naar zij die onderaan de maatschappelijke ladder staan. Dat zijn jammer genoeg vaak vrouwen.”

Ook de vrouwelijke vriendschap tussen Bess en haar schoonzus Dodo vindt Ruth bijzonder. “Dodo is een uitgewerkte bijrol, met veel liefde geschreven en met sterke dialogen. De band tussen beide personages is intens maar prachtig. En de samenwerking tussen Emily Watson, voor wie het haar debuut was, en de ervaren Katrin Cartlidge is ronduit indrukwekkend.”

De manier van filmen is volgens Ruth essentieel voor de impact van het verhaal. Von Trier werkt met handheld camera’s en structureert de film in hoofdstukken. “Zonder die camerastijl zou de film niet tot zijn recht komen. De hoofdstukken brengen rust en helderheid. Je reist door een mensenleven, en na zo’n film lijkt het alsof je zelf een beetje ouder bent geworden.”

Tot slot vat Ruth de kracht van Lars von Trier samen: hij wil empathie opwekken. Hij nodigt de kijker uit om de wereld te ervaren vanuit het perspectief van zijn personages.

“Hij heeft hard nagedacht om zijn kijkers niet te laten nadenken, maar te laten voelen. Hij probeert op een kunstige, organische manier de diamant een andere kant op te draaien dan in het echte leven. En dát verbindt.”