Interview met Master Ruth Becquart

Vlaanderen kent jou als actrice en sinds vorig jaar als scenarist. Nu ben je ook nog Master van de 18e editie van Filmfestival Oostende. Was het voor jou een verrassing om gevraagd te worden?

Ik was enorm blij toen ik in juni een telefoontje kreeg van Peter Craeymeersch en heb dan ook geen seconde getwijfeld. Al vele jaren kom ik met plezier naar Oostende, niet enkel voor het filmfestival maar ook voor heel wat andere culturele evenementen. Er hangt hier een unieke sfeer in de stad, wie kan er nu niet van houden? Wat hier de laatste jaren is gebeurd, vind ik ongelooflijk. En dat zou niet mogelijk zijn geweest zonder de inspanningen van heel wat geëngageerde mensen, waaronder Peter en zijn team. Ik draag FFO een warm hart toe en voel me vereerd dat ik er dit jaar mijn steentje aan mag bijdragen.

Het thema dat jij hebt gekozen, is “De verhalen die ons verbinden”. Wat betekent dat voor jou?

Dat betekent alles. Met “verhalen” wijs ik niet enkel op grote literaire werken of filmklassiekers.

​​Paleontologen wezen er al op dat de mensen enkel konden blijven bestaan dankzij hun vermogen om verhalen te vertellen. Filosofen en psychologen stellen dan weer dat verhalen onze identiteit bepalen. We begrijpen het leven pas wanneer we het kunnen vertellen. Ook neurowetenschappers bevestigen dat ons brein denkt in verhalen. Het is dus wetenschappelijk bewezen: verhalen zijn eigen aan de mens. . Ze helpen ons het leven te leven en zingeving te vinden.

In een mensenleven zijn er vier existentiële kwesties waar we van nature moeilijk mee omgaan: liefde, seks & gender, leven in aanschijn van de dood, autonomie & controle, religie. In tegenstelling tot de dieren, zit het bij ons niet in de genen om een natuurlijk antwoord te formuleren op deze vraagstukken. Daarom laten professionele verhalenvertellers zoals filmmakers altijd hun licht schijnen op één of meerdere van deze universele categorieën. Elk verhaal keert daar vroeg of laat op terug.

De conclusie die ik daaruit trek, is dat al die verhalen zorgen voor identiteit en verbinding. Het woord “verbinding” wordt te pas en te onpas gebruikt, maar het klinkt soms een beetje wollig. Mijn thema is een oproep om die term terug in ere te herstellen. En dat wil ik doen door het zo goed mogelijk in de praktijk toe te passen, zowel serieus als lichtvoetig.

Mijn thema is dus tweeledig. Enerzijds vertonen we op FFO films met verhalen die verbinden, die leiden tot empathie en begrip. Anderzijds gaan we ook buiten de filmzaal op zoek naar verbinding. Dat doen we door mensen samen te brengen, bruggen te slaan, gesprekken op gang te brengen en een nieuw narratief op te bouwen dankzij allerlei activiteiten.

Op welk punt in je leven kwam jij zelf tot het besef dat verhalen een krachtig instrument zijn in de zoektocht naar betekenis, empathie en verbinding?

Ik woonde als kind op de boerenbuiten en dankzij verhalen kon ik nieuwe werelden ontdekken, door spel en verbeelding. Later ging ik op in de wereld van literatuur, ik was een echte boekenwurm en verslond obsessief het oeuvre van de ene na de andere auteur. Rond mijn veertiende ontdekte ik theater. Ik wist meteen dat dat was wat ik wilde gaan doen.

Nog niet zo lang geleden kwam ik te weten dat ik me op het spectrum van autisme bevind. Op zich was dat geen grote verrassing, want ik had altijd gevoeld dat er iets méér was. Ik ben erg gevoelig, erg gefascineerd door mensen en hun gedrag. Verhalen hebben me doen reizen naar andere werelden, en ook naar andere binnenwerelden. Die hebben me geholpen om mijn eigen zoektocht beter te begrijpen. Verhalen - in welke vorm dan ook - kunnen je dus echt wel helpen om je identiteit verder vorm te geven en tegelijk nieuwsgierigheid naar anderen te wekken.

Toch worden mensen hun verhalen - en bijgevolg hun identiteit - soms ontnomen. Is jouw thema een soort call to action om ook die stemmen terug hoor- en zichtbaar te maken?

Zeker, zowel makers als kijkers hebben naar mijn aanvoelen een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid om alle verhalen bestaansrecht te geven. Ook die van groepen die onderdrukt worden, zoals Gazanen, politieke vluchtelingen, vrouwen die de nacht opeisen, queer people die zichzelf willen zijn, ouderen die uit de schaduw willen treden… Film is voor mij een perfect medium daarvoor. In een donkere zaal kun je je eigen ego helemaal uitschakelen en wegduiken in de wereld van iemand anders.

Verhalen slaan dus bruggen naar nieuwe werelden die we zelf minder goed kennen. Dat idee vond je al terug in het werk van striptekenaar François Schuiten.

François is een fantastische tekenaar, maar aan het einde van zijn carrière stelde hij zichzelf de vraag: “Hoe kan ik mijn kunst nu eigenlijk echt de maatschappij in brengen?”. Samen met andere artiesten ging hij samenwerkingen aan met het Franse leger en het Europees ruimteagentschap. Ze werden gebrieft door militairen en wetenschappers over de kwesties die hen bezighielden, en lieten vervolgens hun fantasie de vrije loop. Op die manier werden antwoorden geformuleerd op vragen waarvan ze niet eens wisten dat ze ze stelden. Dat is toch ongelooflijk? En het gekke is dat het helemaal niet moeilijk is. Integendeel.

Dit concrete voorbeeld gaf mij het idee dat we ook op FFO bruggen kunnen slaan tussen sectoren en groepen mensen die op het eerste zicht weinig met elkaar gemeen hebben. Ik ben ervan overtuigd dat we kunnen groeien door samen iets onbekends te doen, ons te laten verrassen, een gesprek aan te gaan. Zo scheppen we een nieuw narratief, een gemeenschappelijk verhaal. Als dat geen verbinding is!

Op FFO staat niemand dus alleen?

Dat is de bedoeling. De tijd is gekomen om een krachtig en positief signaal uit te sturen naar de wereld die - laten we eerlijk zijn - soms in brand lijkt te staan. Wij kunnen beter. Wij kunnen lichtpuntjes creëren in het donker, letterlijk en figuurlijk. Laten we tijdens FFO de bouwstenen leggen voor een toekomst vol verbinding.